Pascha

            Pascha jest to święto religijne, upamiętniające wyzwolenie Żydów z nie-woli egipskiej lub ofiara świąteczna baranka paschalnego. Innymi znaczeniami słowa Pascha mogą być: „ochraniać”, „skakać”, „przeskakiwać”, „kuleć”. Uczeni mają trudności w odtworzeniu początków i historycznego rozwoju święta Paschy ze względu na ubóstwo informacji o nim w Biblii oraz różnice w opisach tego święta w odnośnych źródłach literackich. Abib (marzec - kwiecień) niektórzy bibliści uważają, że Pascha była początkowo wiosennym świę-tem Nowego Roku, podobnym do jesiennego Święta Namiotów. W Biblii znajduje się osiem chronologicznych odniesień do Paschy.

          Wyjście Izraelitów z Egiptu. Bóg zesłał na Egipt dziesięć strasznych plag egipskich. Jednak faraon nie pozwolił odejść Izraelitom. Wtedy Mojżesz obwieścił mu, jako ostateczną karę, śmierć każdego pierworodnego w Egipcie. Faraon i tym razem nie zgodził się uwol-nić Mojżesza i jego lud. Na dzień tej kary Izraelici mięli się specjalnie przy-gotować. Było to dla nich jednocześnie próbą wiary. Dziesiątego dnia miesiąca Abib, który został ustanowiony jako pierwszy miesiąc roku, każda rodzina powinna postarać się o baranka, przeznaczonego do zabicia czternastego dnia tego miesiąca o zmierzchu. Krwią ba-ranka należy pokropić drzwi i progi do-mu. Bóg, widząc krew, ominie oznaczone w ten sposób domy Izraelitów, kiedy będzie zabijał pierworodnych Egipcjan. Tej samej nocy Izraelici mają spożywać upieczone mięso baranka, a resztki należy spalić w ogniu, aby nic nie pozostało na następny dzień. „Tak zaś spożywać go będziecie: Biodra wasze będą przepasane, sandały na waszych nogach i laska w waszym ręku. Spożywać będziecie pośpiesznie, gdyż jest to Pascha na cześć Jahwe”(Wj 12, 11). „Tej nocy przejdę przez Egipt, zabiję wszystko pierworodne w ziemi egipskiej od człowieka aż do bydła i odbędę sąd nad wszystkimi bogami Egiptu Ja Jahwe”(Wj12,12). Dzień ten będzie obchodzony jako święto dla uczczenia Jahwe. „To jest ofiara Paschy na cześć Jahwe, który w Egipcie ominął domy Izraelitów. Poraził Egipcjan, a domy nasze ocalił”(Wj 12,27).

          Wydarzenia XIII w. przed Chr. ukazują wielką moc i potęgę Boga Jahwe. Izraelitów, jako naród wybrany, wyzwolił z niewoli egipskiej, a Egipcjan pogrążył w Morzu Czerwonym. Nisan. Jest to nazwa pierwszego miesiąca roku, upamiętniającego wyjście Izraelitów z Egiptu z polecenia Jahwe (Wj 12,1-2). Wcześniej określano go mianem Abib (czas, kiedy dojrzewały kłosy). Nazwę zmieniono pod wpływem Babilończyków. Miesiąc ten ma trzydzieści dni. Rozpoczyna się ok. połowy marca i trwa do połowy kwietnia. Czternastego dnia Nisan wieczorem, Izraelici świętowali Paschę przed rozpoczęciem Święta Przaśników, które trwało od piętnastego do dwudziestego pierwszego dnia tego miesiąca (Kpł 23,6). Czternastego dnia Nisan, według relacji Jana, umarł na krzyżu Jezus, któremu podobnie jak barankowi paschalnemu, nie połamano kości (J 19,14). Pogrzeb Jezusa odbył się tego samego dnia wieczorem, przed rozpoczęciem szabatu. Poranek zmartwychwstania wypada więc na pierwszy dzień tygodnia (J 20, 1), w którym przynoszono dar dla Boga z pierwocin plonów. Synoptycy w swoich relacjach podają dzień śmierci Jezusa jako piętnasty dzień Nisan. Pogodzenie tych rozbieżności można uzasadnić tym, że Żydzi, zgodnie ze swoim zwyczajem, czas posiłku trzynastego dnia Nisan po godzinie szóstej wieczorem zaliczali już do następnego dnia. Innym wytłumaczeniem może być to, że istniały spory między faryzeuszami i saduceuszami, dotyczące kalendarza i ustalania terminu Święta Tygodni.

           Rytuał spożywania Paschy. Czas Paschy to czas wiosny, kiedy ziemia obfituje w bujną zieleń. Mojżesz ustanowił święto Paschy na pamiątkę wyswobodzenia Izraela z niewoli egipskiej. Z tej racji Żydzi powinni przychodzić do świątyni jerozolimskiej trzy razy w roku. Trudności z podróżowaniem sprawiały, iż Żydzi udawali się do świątyni tylko raz w roku, przeważnie na święto Paschy. Kobiety i dzieci nie były do tego zobowiązane. Z chwilą ukazania się księżyca w pełni, po wyrównaniu dnia i nocy wiosennej, piętnastego dnia Nisan obchodzono ucztę paschalną (Wj 12,1-14). Druga uroczystość trwała przez siedem dni: od piętnastego do dwudziestego pierwszego dnia Nisan. Było to Święto Przaśników, tzn. niekwaszonych chlebów (Wj 12,15n). Żydzi, przygotowując się do Paschy, składali na ofiarę w świątyni jednoroczne baranki, które zabijano po południu w dzień poprzedzający Paschę. Wieczerzę paschalną rozpoczynano pod wieczór pieczeniem baranka na ogniu według rytu uświęconego tradycją. Jak relacjonuje Jan, Jezus umarł czternastego dnia Nisan w dniu przygotowania Paschy. Jego ciało zostało złożone do grobu przed rozpoczęciem szabatu (J 19, 31). Paweł zaświadcza, że „Chrystus bo-wiem został złożony w ofierze jako na-sza Pascha”(1Kor 5,7). Podobnie datuje babiloński Talmud, który także wymienia dzień przygotowania Paschy jako dzień śmierci Jezusa.

ks. Tomasz Hergesel