Kryzysy religijne i sposoby ich przezwyciężania (2)

            Wyróżnienie typów i rodzajów kryzysów pozwala na lepsze i głębsze zrozumienie osoby kryzysującej. jak też na niesienie jej odpowiedniego wsparcia i pomocy zarówno duchowej, jak i o charakterze psychologicznym. Najczęściej przeżywane kryzysy religijne można zaklasyfikować jako: Kryzys wiary człowieka poszukującego. Tego typu kryzys dotyczy sytuacji, gdy człowiek jeszcze nie w pełni uwierzył w Boga i przeczuwając Jogo obecność, jest niepewny i nie wie jak Go szukać. Może też dotyczyć człowieka, który po jakimś czasie obojętności duchowej poszukuje dróg powrotu do Boga; charakteryzuje się zatem m.in. niepokojem szukania, zawstydzeniem, poczuciem winy, doświadczaniem przebaczenia, czy tęsknotą za Bogiem. Przykładem tego typu kryzysu może być kryzys poszukiwania Boga przeżyty przez św. Edytę Stein. Kryzys ciemności wiary. Kryzys ten nacechowany jest bardzo nasilonymi wątpliwościami, które przemieniają się niekiedy w zwątpienie w istnienie Boga, sens religii, Kościoła, Człowiek stawia wtedy sobie pytania: czy Bóg naprawdę istnieje?, czy Bóg mnie kocha?, czy moja wiara ma w ogóle sens?, czym tak właściwie jest Kościół?.,. Myślom tym towarzyszy często wewnętrzne rozbicie i utrata poczucia bezpieczeństwa. A ponieważ człowiek poddaje w wątpliwość dotychczasowy system wartości, mogą pojawić się pokusy odejścia od Kościoła. W takich kryzysach potrzebny jest drugi człowiek, choćby jako milczący świadek wewnętrznych zmagań. Kryzys powrotu syna marnotrawnego. Trudności tego rodzaju kryzysu jest potrzeba podjęcia decyzji powrotu do domu Ojca, za cenę uznania swojej słabości, lecz bez poczucia niższości. Pojawia się tu odrębne, bardzo istotne zagadnienie dojrzałego poczucia winy. Dojrzałe przeżywanie poczucia winy wiąże się mianowicie z poczuciem grzechu i niewierności wobec Boga, ale nie tylko. Problemem staje się tu często przebaczenie sobie samemu, mimo doświadczenia Bożego przebaczenia - wiem ze Bóg mi przebaczył, ale ja sobie tego wybaczyć nie mogę. Świadomość własnej niewierności może do tego stopnia ranić dumę człowieka, ze nie potrafi on zaakceptować swej niemocy. Kryzysy towarzyszące kształtowaniu dojrzałej religijności. Wydaje się, ze te kryzysy najczęściej mogą towarzyszyć człowiekowi w jego rozwoju religijnym, modlitwie, refleksji, relacji z Kościołem i jego przed­stawicielami, gdy zakładają one dążenie człowieka do pogłębionego kontaktu z Bogiem. Są tym samym najściślej zwią­zane z rozwojem osobowości, który trwa do końca życia. Dlatego ważną rolę odgrywa tutaj umiejętność wglądu w siebie, poznania siebie. Św, Augustyn wyraża tę prawdę w stówach: Czymże jesteś. Boże? Czym - pytam jeśli nie Panem i Bogiem. Czymże ja sam jestem dla Ciebie, że każesz mi kochać siebie,; a jeśli bym tego nie czynił, gniewałbyś nie na mnie i groził wielkim nieszczęściem Powiedz mi, Panie Boże mój, przez miłosierdzie Twoje czym jesteś dla mnie. Idąc nieco głębiej, w procesie kształtowania dojrzalej religijności wyróżnić można m.in.: kryzys wyboru drogi realizowania życia religijnego - czyli realizacji swojego powołania, kiedy młody człowiek próbuje rozeznać swoje powołanie i niejednokrotnie "walcz)" z podjęciem decyzji co do jego realizacji kryzys, zaangażowania religijnego - związany 7 pytaniem w jakim obszarze życia Kościoła będę najlepiej mógł służyć Bogu? kryzys związany z frustracją blokującą gorliwość (jego przyczyną mogą być m.in. uraz psychiczne, doświadczenie ludzkich braków w Kościele, utrata zaufania do osób duchownych, przyłączanie się do sekt. nieroztropna fascynacja religiami Wschodu itp.). W doświadczeniu religijnym bierze udział cala osobowość człowieka, stąd tez zmia­ny osobowości, jakie przeżycia religijne inicjują, dotyczą najczęściej zmniejszenia napięcia i niepokoju wewnętrznego, pogłębienia wewnętrznej radości i siły. Także taki pozytywny wpływ doświadczenia religijnego na osobowość człowieka podkreśla wielu psychologów chrześcijańskich (np. C.G. Jung, A. Just, A. Adler. czy polscy psychologowie J. Makselon, T. Mądrzycki, J. Pastuszka) widząc w nim wielką moc dającą człowiekowi poczucie sensu jego życia  czego być może niejednokrotnie sam  doświadczyłeś.  Jednakże na drodze poszukiwania Boga pojawiają się także i doświadczenia, które vi sferze osobowości ludzkiej są przezywane jako trudne i bolesne. Cechą dominującą tych doświadczeń jest subiektywnie odczuwane odsunięcie się Boga od człowieka, co może powodować obniżenie nastroju, oschłość, poczucie osamotnienia, niepewność co do wybranej drogi. Jest to zespól cech przypominających kryzys psychologiczny. Na kryzys, wątpienie, duchowe rozterki, a nawet bunt wobec Boga nie można spojrzeć tylko jako na coś negatywnego grzesznego, wobec czego człowiek staje bez­radny, pasywny. Bowiem wątpienie, kryzys wartości i proces odchodzenia od Boga można niekiedy pojąć jako drogę do Niego wiodącą lecz bardzo zawiłą i okrężną Idzie się wtedy do Niego przez trud wątpienia, przez ostry dramat osobisty pełen napięć, ciemności, buntu, pustki, bezsensu i rozpaczy, poza tym kryzys w kontakcie z Bogiem, podobnie jak i inne kryzysy wartości postuluje konieczność pogłębienia  refleksji nad sobą, potrzebnej dla lepszego zrozumienia i poznania siebie. Pomocne może być tutaj obrazowe porów­nanie zbliżania się do Boga do górskiej wspinaczki: człowiek, który kocha góry nie przeraża się tym że droga jest trudna i niebezpieczna, mało tego - im ta droga jest bardziej niebezpieczna i wymagająca, im niepewność i zagrożenia są większe, tym osiągnięcie szczytu i pokonanie własnej słabości daje większą radość.
 

Andrzej Niczypor
Psycholog